دلایل فشار خون بالا چیست و درمان فشار خون به چه شکل است؟
قسمت اول
فشار خون بالا از بیماری‌هایی است که می‌تواند مشکلات بسیاری برای شما ایجاد‌کند و همه‌ی سیستم‌های بدن را تحت تاثیر قرار دهد. فشار خون در صورتیکه درمان نشود، می‌تواند کیفیت زندگی فرد را به طرز چشمگیری کاهش‌دهد.
فشارخون یکی از شایع‌ترین بیماری‌هایی است که در اغلب موارد هیچ علامت ظاهری ندارد و تا زمانی که اندازه‌گیری نشود، قابل تشخیص نبوده تا اینکه صدمات جبران ناپذیری به قلب، ریه، عروق خونی، مغز و کلیه‌ها وارد کند. به طور میانگین از هر ۵ نفر مبتلا به فشار خون بالا، یک نفر از آن بی‌اطلاع است.
فشار خون بالا چیست؟
در این بیماری فشار بالای خون در مقابل دیواره‌ی عروقی که خون را از قلب به دیگر قسمت‌های بدن حمل می‌کنند، در طولانی مدت باعث به وجود آمدن بیماری‌هایی مانند بیماری های قلبی می‌شود. فشار خون به مقدار خونی که قلب پمپ میکند و مقدار مقاومت شریان‌ها در برابر جریان خون بستگی دارد. هرچه قلب بیشتر کار کند و خون بیشتری پمپ کند و شریان‌ها باریک تر باشند، فشار خون بالاتر می‌رود. فشار خون با دو عدد گزارش می‌شود: فشار خون سیستولیک (عدد بالایی) برابر است با فشار در شریان‌ها هنگامی که قلب منقبض می‌شود. فشار خون دیاستولیک (عدد پایینی) برابر است با فشار در شریان‌ها هنگامی که قلب شل می‌شود.
زنگ خطر برای فشار خون بالا
حدود ۸۵ میلیون نفر در ایالات متحده و ۱۷/۵ میلیون نفر در ایران، فشار خون بالا دارند. یکی از جنبه‌های خطرناک فشار خون بالا این است که ممکن است فرد از بیماری خود اطلاع نداشته باشد، در واقع تقریبا یک سوم افراد مبتلا به فشار خون بالا از بیماری خود اطلاع ندارند. تنها راه آگاهی از فشار خون بالا از طریق معاینات منظم است. بیماری فشار خون بالای کنترل نشده باعث افزایش آسیب به قلب و عروق و افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های جدی مانند انواع بیماری قلبی و حمله‌ی قلبی و سکته‌ی مغزی می‌شود.
فشار خون بالا در دراز مدت می‌تواند باعث تشکیل پلاک خونی در اثر باریک شدن رگ‌های خونی و در نتیجه تصلب شرایین می‌شود، در این حالت قلب برای پمپ خون باید سخت تر کار کند و در نتیجه فشار خون بدتر می‌شود. فشار خون می‌تواند در هر فرد در طول روز بسته به شرایط متفاوت باشد. عواملی مانند استرس، اضطراب، غذا خوردن (مصرف کافئین یا نمک)، سیگار کشیدن یا عدم ورزش باعث افزایش فشار خون می‌شود. تغییر شیوه‌ی زندگی بهترین راه برای کنترل فشار خون بالا است.
انواع فشار خون
فشار خون انواع مختلفی دارد که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.
فشار خون بالای اولیه (ضروری)
در اکثر بزرگسالان علت مشخصی برای فشار خون بالا وجود ندارد، که فشار خون اولیه یا ضروری نامیده می‌شود و در طول سال‌ها به تدریج پیشرفت میکند.
فشارخون ثانویه
اگر فشار خون بالا به عنوان نتیجه‌ای از بیماری زمینه‌ای دیگری رخ دهد، آن را فشار خون ثانویه می‌نامند. فشار خون اولیه تحت تاثیر علل متعددی از جمله افزایش حجم پلاسمای خون، فعالیت هورمون‌هایی که حجم و فشار خون را تنظیم می‌کنند، عوامل محیطی مانند استرس و عدم ورزش، می‌باشد. بیماری‌ها و داروهای مختلفی می‌توانند منجر به پرفشاری خون ثانویه شوند، از جمله:
- دیابت (به علت مشکلات کلیوی و آسیب عصبی)
- بیماری‌های کلیوی
- فئوکروموسیتوما (سرطان نادر غده‌ی فوق کلیوی)
- سندرم کوشینگ
- هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (اختلال غده‌ی آدرنال که ترشح کننده‌ی کورتیزول است)
- تومورهای غده‌ی آدرنال
- هیپرتیروئیدیسم (پرکاری غده‌ی تیروئید)
- هیپرپاراتیروئیدیسم (میزان کلسیم و فسفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد)
- بارداری
- آپنه‌ی خواب (وقفه‌ی تنفسی)
- چاقی
- بیماری مزمن کلیوی
- نقص مادرزادی در رگ‌های خونی
- برخی داروها (از قبیل قرص‌های ضدبارداری، داروهای سرماخوردگی، ضد احتقان‌ها، مسکن‌ها)
- مواد مخدر غیر قانونی مانند کوکائین و آمفتامین
آیا میدانستید که الگوی فشار خون در طول شبانه روز تغییر میکند؟
بیشتر مکانیسم‌های فیزیولوژیکی بدن از یک الگوی شبانه روزی پیروی می‌کنند که به وسیله‌ی تعامل پیچیده‌ی ساعت بیولوژیکی ذاتی با عوامل محیطی و رفتاری تعیین می‌شود. فشار خون نیز از این قضیه مستثنی نیست و در طول روز به طور طبیعی نوسان میکند. در طول خواب، فشار خون ۱۰ تا ۳۰ درصد افت میکند. سپس در زمان بیدار شدن افزایش می‌یابد. ساعات اولیه‌ی صبح دوره‌ای است که تغییرات عصبی-هورمونی، به ویژه فعال شدن سیستم عصبی سمپاتیک منجر به افزایش سریع فشار خون (BP) می‌شود. که پزشکان به آن افزایش فشار خون صبحگاهی (MBPS) می‌گویند.
اهمیت فشار خون در صبح به دلیل این واقعیت است که حوادث قلبی و عروقی بیشتر در ساعات اولیه‌ی صبح رخ می‌دهند. میزان سکته‌ی مغزی و سایر حوادث قلبی-عروقی طی ۴ تا ۶ ساعت اول پس از بیدار شدن از خواب به اوج خود می‌رسند. خطر سکته‌ی مغزی در صبح ۴ برابر بیشتر است و خطر مرگ ناگهانی قلبی در ساعات ۷ تا ۹ صبح ۷۰ درصد بیشتر است. بنابراین نظارت بر فشار خون صبحگاهی یک هدف کلینیکی مهم در مدیریت درمانی فشار خون بالا و پیشگیری از عوارض قلبی عروقی است.
از کجا بفهمیم فشار خون بالا داریم؟
علائمی وجود دارند که به شما کمک می‌کنند بفهمید مشکلی با فشار خون شما وجود دارد. در ادامه به نشانه‌هایی که فشار خون بالا را هشدار می‌دهند، اشاره می‌کنیم.
برای تشخیص قطعی فشار خون بالا و انجام آزمایش فشار خون، باید به دکتر قلب و عروق مراجعه کنید. فشار خون در حداقل دو ویزیت متفاوت، در ساعات مختلف روز اندازه‌گیری می‌شود. به این دلیل که فشار خون معمولا در طول روز متغیر است و ممکن است در طی مراجعه به پزشک افزایش یابد (فشار خون روپوش سفید).
اگر فشار خون به طور مداوم بیش از ۱۳۴/۸۰ باشد، پزشک برای درمان فشار خون بالا درمان‌هایی را شروع خواهدکرد و ممکن است آزمایش‌های دیگری مانند آزمایش ادرار، آزمایش خون، آزمایش کلسترول و الکتروکاردیوگرام و اکوکاردیوگرام جهت بررسی بیشتر درخواست کند. در نظر داشته‌باشید که هر دو عدد اندازه‌گیری‌شده در فشار خون، مهم هستند. اما بعد از ۵۰ سالگی، فشار سیستولیک مهم‌تر است. براساس تعریف آکادمی قلب و عروق آمریکا دسته‌بندی‌های فشار خون به شرح زیر است:
- فشار خون طبیعی: فشار خون طبیعی پایین تر از ۱۲۰/۸۰ mmHg است.
- فشار خون افزایش یافته: هنگامی که فشار سیستولیک بین ۱۲۰ تا ۱۲۹ mmHg و فشار دیاستولیک کمتر از ۸۰ mmHg باشد. فشار خون افزایش یافته می‌تواند در طول زمان بدتر شود، مگر اینکه اقداماتی برای کنترل فشار خون انجام شود.
- مرحله‌ی ۱ فشار خون بالا: هنگامی که فشار سیستولیک از ۱۳۰ تا ۱۳۹ mmHg و فشار دیاستولیک بین ۸۰ تا ۸۹ mmHg باشد.
- مرحله‌ی ۲ فشار خون بالا: هنگامی که فشار سیستولیک ۱۴۰ mmHg یا بالاتر و فشار دیاستولیک ۹۰ mmHg یا بالاتر باشد.
- فشار خون بالای سیستولیک: نوع رایج فشار خون است که در افراد با سن بیشتر از ۶۵ سال دیده می‌شود. در این بیماری فشار دیاستولیک طبیعی است (کمتر از ۸۰ mmHg) ولی فشار سیستولیک بالا است (بیشتر یا مساوی ۱۳۰ mmHg).
اگر هنگام اندازه‌گیری فشار خون، دارای فشار خون بحرانی باشید، ۲ یا ۳ دقیقه صبر کنید و سپس تست را دوباره تکرار کنید. اگر در تکرار اندازه‌گیری فشار خون، عدد گزارش‌شده یکسان یا بالاتر باشد، این وضعیت یک اورژانس پزشکی است و باید به نزدیک‌ترین بیمارستان مراجعه‌کنید.
اندازه گیری فشار خون
فشار خون توسط دستگاه فشار خون (اسپیگمومونومتر) اندازه‌گیری می‌شود. بهترین فشار سنج شامل یک پمپ هوا، یک فشار سنج و یک کاف لاستیکی است. این دستگاه، فشار خون را با واحد میلی‌متر جیوه (mmHg) اندازه‌گیری میکند. کاف دستگاه فشارسنج در بالای بازو قرار می‌گیرد و با فشار دادن پمپ هوا باد می‌شود و جریان خون را در سرخرگ اصلی بازو مسدود میکند. بازو باید در کنار بدن و در سطح قلب قرار‌داده‌شود و فشار کاف به تدریج آزاد شود تا کاف به آرامی از هوا خالی شود.
همانطور که فشار کاهش می‌یابد، پزشک با استفاده از گوشی پزشکی که بر روی شریان جلوی آرنج قرار داده صدای نبض را گوش می‌دهد و یا دستگاه فشارسنج الکترونیکی ضربان را حس میکند. فشاری که در آن پزشک (یا دستگاه) اولین صدای ضربان قلب از شریان را می‌شنود، فشار سیستولیک (عدد بالایی) است. همانطور که فشار کاف کاهش می‌یابد، در نهایت صدای ضربان قلب متوقف می‌شود، آخرین صدایی که پزشک (یا دستگاه) می‌شنود فشار دیاستولیک (عدد پایینی) است.
قبل از اندازه گیری فشار خون چه نکاتی را باید رعایت کنم؟
برای اندازه گیری صحیح فشار خون باید نکات زیر را رعایت کنید:
- قبل از اندازه گیری فشار خون مثانه را خالی کنید.
- به مدت ۵ دقیقه راحت و بی سر و صدا استراحت کنید.
- به مدت ۳۰ دقیقه قبل از اندازه گیری فشار خون از سیگار کشیدن، نوشیدن الکل یا ورزش کردن خودداری کنید.
- هنگام نشستن، پشت صاف باشد. پاها صاف و کف پاها بر روی زمین (بدون اینکه آنها را روی یکدیگر قرار دهید) باشد.
- بازو را روی یک سطح صاف قرار دهید تا بازو در سطح قلب باشد.
- کاف را به شکلی روی بازو ببندید که لبه‌ی پایینی کاف مستقیما روی قسمت بالایی آرنج باشد.
- هیچگاه از یک بازو دوبار فشار خون را اندازه گیری نکنید. در صورت نیاز، بین هر بار اندازه گیری باید حداقل ۱ تا ۲ دقیقه فاصله باشد.
- تمام عددهای اندازه گیری شده را ثبت کنید، زیرا این کار می‌تواند به پزشک در تعیین دوره‌ی درمانی کمک کند.
فشار خون مناسب چند است؟
فشار خون طبیعی هر فرد یا همان فشار خون فیزیولوژیک، برای هر کسی عدد خاصی است. اما این عدد خاص در بازه‌ی مشخصی نوسان میکند. اما به طور کلی فشار خون طبیعی برای افراد ۱۲۰ میلی‌متر جیوه بر روی ۸۰ میلی‌متر جیوه و کمتر از آن است.
علایم فشار خون بالا
فشار خون بالا ممکن است هیچ نشانه‌ای نداشته باشد حتی اگر میزان فشار خون به سطح خطرناکی برسد، به همین دلیل فشار خون بالا را به عنوان “قاتل خاموش” می‌شناسند، این موضوع چک منظم فشار خون را بسیار حیاتی می‌سازد. بعضی افراد مبتلا به فشار خون بالا ممکن است سردرد، تنگی نفس یا خونریزی بینی را تجربه کنند اما این علایم و نشانه‌ها اختصاصی نیستند و تا زمانی که فشار خون بالا به میزان تهدید کننده یا شدید نرسیده باشد معمولا اتفاق نمی‌افتند. فشار خون بالا معمولا با علایمی می‌شود که در زیر ذکر شده، مثل:
- عرق کردن
- اضطراب
- مشکلات خواب
- گرگرفتگی
- از دیگر علایم فشار خون بالا می‌توان سردرد
- سرگیجه
- احساس ضربان در گردن و گوش یا سر
- درد قفسه‌ی سینه
- حالت تهوع
- خستگی یا گیجی
- مشکلات بینایی و تاری دید
- مشکلات تنفسی و تنگی نفس
- ضربان قلب نامنظم
- خون در ادرار
پایان قسمت اول/